Site icon Le Matin d'Algérie

Anebdu n tmes : ur ntettu ur nettsamaḥ

Le cimetière qi accueille les victimes des incendies au village d’Ikhlidjene

I yuɣen irgazen ur ttrun ! Anebdu useggas n 2021 amzun d winna n 1871, neɣ ugar. Yeḍra wehdum di tmurt n Leqbayel.  Wwten-tt tiyita usafu, afeddix tirɣi. Bɣan ad tenger, a nenger, neɣ ma nella a necbu iqeffafen, a ɣ-ksen am wulli.

Mi akka nugi a nefk mayna, mazal nezdi lqedd, iwwi-d a neḥsu imcumen-nneɣ ur rekkden ara. Gren-aɣ-d gar wallen-nsen; a ɣ-neqqen, a ɣ-sseknafen…

Ayɣer akka a ddunit ? D acu i sen-nexdem ? Ulac.  Anwa i neḥqer ? Ulac.  Anwa iwumi nekkes izerfan-is ? Ulac. Anwa iwumi nenna ruḥ, ffeƔ, uɣal ansi i d tekkiḍ ? Ulac.  Anecta merra yerna ur neslik ara ! Akka, skud nella ur gganen ara! Ihi, nella mazal a nili.

Anebdu n 2021 neɣ n 1871 ɛeddan s terɣi n tmurt n Leqbayel,  ǧǧan-d ccama ur nḥellu, yal tikkelt mi ara tt-nwali ad d nemmekti, a s-neqqar : ur nettruẓ ur nkennu.

Tikwal s kra i iɛeddan negguma a necfu ! Am unebdu n 2021 d ayen yessewhamen, tban ɛinani ansi i d tekka tiyita, maɛna ugint ad ldint wallen, cukkeɣ nečča leḥcic n tatut neɣ ahat nesɛa-t deg idammen. Nḥemmel ad d nsewway i wiyiḍ, ad ttneɛimen yes-neɣ icenga, nḥemmel a nettwiwwet… yerna d nekni i d Imaziɣen ! Nenwa ma necrek yid-sen taferka a ɣ-qilen, a ɣ-fken talwit, din akk i ɣ-truḥ.

Skud nxeddem yid-sen tettban-asen-d mebla lemziya, ɣef waya werǧin nnan-ɣ-d qqimt-d yid-neɣ, bnut-d yid-neɣ tamurt nḥerr-itt-id akken… Wid yettagaden deg-sen Rebbi ttaǧǧan-aɣ-d kra iɣessan, wama kifkif-iten merra, am imezwura am wid n wass-a, ur ɣ-qalen ara, fkan-aɣ times ara ɣ-yeččen, bnan-aɣ-d leḥbus  ttaččaren-ten s tlawin d yergazen n yiseɣ, seṛwan-aɣ tukksa n sser deg uzal qayli, hata wamek i ɣ-ttarran lxir. Ar melmi akka ? A nnger-im a taɣeddiwt!

Segmi i d tebda yemma-s n ddunit, yal mi ara nexdem lxir yettuɣal-aɣ d ixmiṛ. Ulac anwa i wumi ur nefki wara afud, tayet, tikti, taggara ad yeqqel fell-aɣ d waɣzen, d nnger ara ɣ-yesnegren. Bdu-tt-id si ṛṛumman, afud i sen-yefka Yugurten di Spanya. Tmanya n leqrun nuɣal almi i d Spanya s Tariq i yewwin lislam. Am Ikettamen i d yessekren tagelda Ifaṭimiyen yewwḍen Maṣer ternuḍ akin, kemmel-as leḥsab alama d Amussu aɣelnaw d tegrawla n 1954, d acu i ɣ-d iṣaḥen s Leqbayel d Yimaziɣen ? Ulac neɣ ayen yellan yif-it wulac. Am win yesmarayen udi ɣef ugudi.

Ugaɣ tewweḍ-d tsuta (lǧil) ara ixedmen ɣef teqbaylit, ara yezwiren deg yiman-is, mačči d lɛib win yezwaren deg yiman-is. Ahat d tasuta ur nettara i teɣri ideg ur tt-teɛni taluft. Ahat d tasuta ara-d yinin win yebɣan Ɛli yarew-it-id.

D tasuta ara-d yinin yal tamsalt ideg ara nekki,  ɣef ara nemmet, mi tekfa ilaq a nezwir miḥlal, neƔ ma ulac win i d yegren taffa ar wannar yesserwet-itt. Ahat d tasuta ara yezwiren deg umeyyez uqbel a neggez. Ma yella tasuta-aya ur d tewwiḍ ara, mazal a nettqabal times s ifassen d ilmawen, a ɣ-tesseknaf deg yexxamen-nneɣ, iǧadarmiyen a ɣ-ttawin ar leḥbus si tɣerɣert-nneɣ.

Iɛedda useggas, yezzi-d unebdu amcum, ad d rnun wiyiḍ, ttɣiḍen wid yemmuten, ahat ula d wid i d yeqqimen. Tasa la tneggi, s kra ɛzizen fell-as iruḥ. Tid d wid i d yeqqimen, wissen ma fkan leɛhed ur ten-tettun ara, ad azzlen fell-asen i wakken ur truḥun ara di tinna n lmektub,  taččart d wakka i yura di twenza. Wissen ma lhan-d yid-sen d twaculin-nsen akken ur ttruḥun ara d asfel ɣef wayen ur d-giren di tessirt.

Wissen ma nudan ɣef tidet, ɣef wanwa i tt-yessaɣen, i ten-yesserɣen neɣ lhan-d kan d twaɣit i sen-d sseḥlullin di Larebɛa almi ttun tawaɣit-nsen. Wissen aseggas-a ma ldint-id wallen n Leqbayel, myeɛqalen, myefkan tayet, zdin tagmat, mmektin-d merra tinna: gma-k d win akken i tjebbdeḍ yid-s azaglu. D win i d yekkren ɣef teqbaylit akken ad d yali wass fell-as. Wissen At yiseɣ ma ur ttmagaren ara s ubernus widen akken n lḥukuma wama iqeddacen-is nennum sirk-nsen.

Iɛedda useggas ad rnun wiyiḍ, ad kkiwen imeṭṭawen, ad d tiḥnin tasa,  maɛna ad qqiment ccfawat i lebda.

Farid Benmokhtar

Aselmad di tesdawit Paris VIII.

Quitter la version mobile