Site icon Le Matin d'Algérie

Belaïd At Ali : Sbiṭar (Tazmamt n°9, asebter 466)

Belaïd At Ali

Dduklent d tarbaât ɣer sbiṭar, ad d-awint ddwa sɣur temrabḍin n Irumyen.

  1. Aâdidi : D talemmast, taɣezfant, irna teǧhed, d tahrawant, armi ula d irgazen ttagaden-tt i wemseččew. Ayen i yas-d-inna uqerruy-is ad t-id-tini. Nettat ad d-tawi ddwa i taâbbuṭ-is.
  2. ‘’Akufi’’ : (nettat isem-is Mesaâd, lakin qqaren-as akka, degmi tcuff s tuzert am ukufi ; segmi taâwej tɣenjurt-is, tegumma ad taf i zwaǧ. Truḥ tesaâdda-d kra n wussan ɣur gma-s di Lezzayer, daɣ netta tḥefḍ-d sin imeslayen n trumit, tettzuxxu yis-sen ula nebla lmaâna. Nettat, d aqerruy-is.
  3. ‘’Tamesaâuṭ’’ : D tamɣart, nettat ur iẓri ḥed dacu i d lehlak-is, tettruḥu kan tettawi-d ddwawi.
  4. Tilawin nniḍen, akken aṭas, d tarbaât, mkul yiwet d ddwa i teḥwaǧ.
  5. La sœur blanche, tamrabeṭ n Irumyen. Ur tessin ara taqbaylit ad tt-tfhem wala ad tt-tehḍer. Aâni… d tajḍit ɣer tmurt.

Beddent ɣer sdat tebburt n sbiṭar, segmi mazal lḥal, la traǧunt akka agemmaḍ, deg ubrid n Urumi, ad d-teffeɣ ‘’la sœur’’ ad tebdu tikci n ddwawi. Yaf, tabaɛ, dinna ɛument tlawin n tuddar nniḍen, ttraǧunt nutenti. Lakin mkul sut taddart, ddukulent akken d tagemmuct.

La ttraǧunt… ttraǧunt… aṭas ayagi…

Yiwet tmeṭṭut : Annaɣ a Reppi ! Aâni ur d-teldint ara yakk tabburt ass-agi ?…

Tamesaâuṭ : A yell-i… nekkunti dacu ar aɣ-yerren s Adɣaɣ ! Ayagi aql-i mmuteɣ !

Tameṭṭut nniḍen : Akka-agi a yell-i mkul ass ; ɣef cwiṭ n ddwa, alamma neqqim dagi ass kamel… yura…

‘’Akufi’’ : Axaṭer dagi ulac n serbis ! Lukan di Lezzayer…

Aâdidi : Dɣa kem berka ! Imi truḥeḍ kan yippas (yiwen wass) ɣer Lezzayer, dɣa Lezzayer, Lezzayer !

‘’Akufi’’ : A yell-i ! Aâni ad iyi-tekkseḍ ur heddreɣ ara ?…

Aâdidi : Ad am-ikkes Reppi anzaren-nni pakli (n wakli) !… mer kan ad as-qqarent « sut Udɣaɣ akk ttruḥunt ɣer Lezzayer » !…

‘’Akufi’’ : A nnger-im, aâni tufiḍ Lezzayer, tugiḍ-tt ! ‘’Semmum laâdri’’ (1) !… Pudem-im (n wudem-im) !…

Aâdidi : Ala a yexti, pudem-im kan kem ! N tɣenjurt-im !…

‘’Akufi’’ : (tezzi diɣen ɣer tmeṭṭut-nni taberranit) A yell-i nniɣ-am, a lemmer di Lezzayer, ad tili ata aṭas ayagi ideg tewwiḍ ddwa, truḥeḍ s axxam-im, maâna dinna tifermliyin leḥḥunt serbis, serbis…

Tameṭṭut-nni : Tiffer… tiffermi… ?

‘’Akufi’’ : Ti-fer-mli-yin, ih, dinna akka i d ismawen-nsent. Mačči am tigi n dagi, ad tent-ixdaâ Reppi, ur am-ttakent ddwa alamma…

Aâdidi : A yell-i, ad kem ixdaâ Reppi kan kem !… Nek ssneɣ-tent, kra degmi d-ruḥeɣ ɣur-sent fkant-iyi ddwa, ḥliɣ. Ur d-wjiɛeɣ ara di tbermlin, neɣ tibermilin-im !… yerna dɣa a taxeddaât, ihi acimi d-truḥeḍ ass-agi ɣur-sent ?… Mi d iwermilin i tḥemmleḍ ?…

‘’Akufi’’ : Acimi d-ruḥeɣ ?… Aâni d lemzegga-nsent ? D la lwan ad iyi-fkent ddwa bessif !… D berzidan i tent-id-ittxellisen si Fransa !…

Aâdidi : Ad iberreẓ Reppi aqerru-im dɣa ! Alma d deqqal ad as-tiniḍ i Massur (ma sœur) !… (dɣa la sœur atta teldi-d tabburt, kra din n tlawin kkrent ɣef ubrid, guggint ɣur-s, zzint-as, mkul yiwet d akken tettaâggiḍ : « Nnaɣ a Massur ! Annaɣ a Massur ! D nek i d tamezwarut, nnaɣ a Massur ttxil-m ! (la sœur tugad ad tt-aâfsent, temdel diɣen tabburt).

La sœur : Doucement ! Doucement ! (s laâqel kan, s laâqel !)

‘’Akufi’’ : A Massur, sivupli, mwa jiswi buku malad !… sivupli !…

La sœur : (i Ukufi) Viens toi. (Taâdda-d tkufit ɣer la sœur, ad as-temmal akk s trumit dacu i tt-iqerḥen. La sœur teddem-d tiaâqqayin, la sent-id-tḥesseb s afus. Syahin akkin, Aâdidi ur tufi yara akken ad d-taâddi ɣer leḥris-nni n tlawin, la d-treffed kan afus-is s igenni, acebbub ixreb, la d-tesmermuɣ).

Aâdidi : A Massur ! A Massur ! Ur as-ttak ara ddwa i m-yinzer-nni ! A Massur ! Tura kan i yam-tedaâ s ccer ! A Massur ! Irna tezwar-d deg-s !!!

La sœur : (i Ukufi) Qu’est-ce qu’elle raconte celle-a ? (dacu i d-tḥekku tinna ?)

‘’Akufi’’ : A Massur, i fu pa likuti, ili ful. (ur as-smeḥsis ara i tinna, d tameslubt).

La sœur : Ah ! Bien. (Di syen aâddint tilawin nniḍen, wwint mkull yiwet d ddwa i yas-ilaqen. Taâddi akken ula d Tamesaâut, ma d Aâdidi, dɣa segmi simal la trennu s usmermeɣ, mi d-tqerreb ula d nettat nnuba-s, ad as-tini la sœur : « toi la folle, laisse-nous tranquille !», sakin la tt-ttarrant kan ɣer deffir… ar tt-ttarrant ɣer deffir… armi ruḥen akk tlawin, teqqim-d kan nettat weḥd-s d taneggarut.
Ula d sut Udɣaɣ ; niqqal urǧant-tt, urǧant-tt… taggara-ya, ruḥent, tedda yid-sent Kufi. Teḍher-as i Aâdidi, ala Tamesaâut i ibedden weḥd-s deg ubrid n Urumi la tt-tettraǧu. Taâddi sakin ɣer temrabeṭ, tefka-yas-d taqeraâtt n waman n ddwa i taâbbuṭ-is, di syen tsubb-d s abrid, taf-d din Tamesaâût, ruḥent, dduklent. Ass yaâdda di nsaf. Tiyiḍ ahat wḍent yagi s axxam).

Aâdidi : Meqqar d kem turǧaḍ-iyi , ad am-iḥrez Reppi tamgarṭ-im.

Tamesaâut : Hi aâni ad kem-in-ǧǧeɣ ad n-truḥeḍ weḥd-m ?…

Aâdidi : A yell-i !… daya !… tin yeḍran yid-i ass-agi ur tt-tettuɣ ara !…

Tamesaâut : Ayexti !… Ula d kem !… Di laânaya n Reppi dacu ara kem-yawin ad tesmermuɣeḍ akken, neɣ acimi yakk ara teskecmeḍ iman-im deg wayen i kem-ixḍan ?…

Aâdidi : I yi-ixḍan ?… A yell-i nek ɛuddeɣ… maâna… d tidet ɣur-m lḥeqq… lemmer ḥsiɣ akka…

Tamesaâut : Mer ḥsiɣ akka ! Mer ḥsiɣ akka !… daya kan i tessnemt ad tinimt !… Maâna alamma ifut lḥal !… Mer ḥsiɣ akka … (Tamesaâut tkemmel akken testemtum, la tleḥḥu tekna i taârurt-is ɣef taâkkazt ; ma d Aâdidi tebra kan i tuyat-is. Taswiɛt)

Tamesaâut : Mmektiɣ-d yiwen usefru, wissen ma tessneḍ-t ?

Aâdidi : Anwa ?

Tamesaâut : D asefru-nni kan n temɣarin, maâna nek gummaɣ ad t-ttuɣ :

Ay iles illan d aksum
Dacu k-irran d ilili
Aqerru yerwa lehmum
Uli d-ternuḍ keččini
Tura ddunit i leqzub
ɣas ma d ccer yettmenni
Ma ur tettcebbiḥeḍ ara i laâyub
Susem kan xir-ak a mmi !…

Lamaâna atan ula d isefra, alamma ifut lḥal i ten-id-nettawi. Nessen ad nini « mer ḥsiɣ akka » !… « mer ḥsiɣ akka » !…

Belaïd At Ali

Timerna/notes :

  1. « Semmum laâdri « : semmum lqiqeb i wuccen ; semmum-it tẓurin i wuccen…

Avec l’aimable autorisation d’Ibrahim Mohand qui a coordonné, réécrit avec une graphie plus récente et fait rééditer, en 2014, nous publions ici l’ensemble de l’œuvre de Belaïd At Ali. Au fil des semaines, vous retrouverez ici les nouvelles, contes et la poésie de Belaïd At Ali.

Quitter la version mobile