Tameṭṭut talemmast. Tawezlant, tazurant. Mkul aseggas tettarew. D lebda tetthuzzu llufan di dduḥ. N tidak-nni yessaǧawen lqut n uxxam-nsent. Syen imir-nni di kra ad d-yawi weragz-is i warraw-nsen ad t-tessuffeɣ, ad t-tezzenz, ama tettuqam aâzzul n yedrimen, ama tesserwuy aâbbuḍ-is n yilef, s tuffra ula n warraw-is imecṭuḥen ; ama tettaɣ-d lfeṭṭa, teteffer-itt wissen anida.
Daɣ netta, akken ibɣu yexdem urgaz-is, d lebda aqḍar-nni n warraw-nsen, d arrac d teqcicin, mmuten si laẓ ; leḥḥun aâryan, ḥafi, ččuren d ilefḍan d telkin. Tabaɛ ula d nettat s yiman-is , Zayna-nni, ɣas akerciw-is icuff s tawat, deg uksum-is d leḥwayeǧ-is akk terka.
Ferruǧa :
Yiwet di yess-is n Zayna. Di laâmer-is, setta ar sebaâ snin. Lakin tuki yakk, d tuḥrict. D nettat i yetthuzzun llufan, d gma-s neɣ d weltma-s, ara yaɣ lḥal di dduḥ, mi ara teffeɣ yemma-s ass kamel. Neɣ mara tili Zayna, nettat ad tetthuzzu ad tettrebbi taâlǧet n usɣar.
Aâicuca :
Tamɣart di temɣarin-nni yettaɣen teznuz i tilawin, i yettuqamen am lkumirs (1) di taddart.
Argaz n Zayna :
Am netta am yergazen, ur izad ur inɣis.
Ass-nni, argaz yuli ɣer temdint, ma yufa iwumi ara yezzenz abernus akken ad d-yaǧew lqut. Zayna ur teffiɣ sani, la tetthuzzu dduḥ, tettdekkir ɣer tesga. Tlata neɣ d rebaâ warraw-is, anect n tlubyatin, la tteglilizen dahin daxel udaynin (lmal ulac). Ferruǧa, tama n lkanun yexsin, la teccebbiḥ i taâlǧet-is, thedder-as.
Segmi ur yesɛi wesqif-nsen lelwaḥ, di syen, uqbel ad d-tekcem, atta la as-d-taâllem Aâicuca.
Aâicuca :
– Azaynuuuu…! Effer mmi-m a yell-i aqli-yi ad n-kecmeɣ !… ɣumm-it a yell-i di laânaya-m !…
Ferruǧa : (tneggez, tɣum llufan s kra n ibeḥnaq illan din, terna tebded sdat-s am tin yebɣan ad teffer ula d dduḥ)
– A yell-i tamaâzuzt-iw !… Xic !… lemmer ad tḍil tiṭ-is fell-as ad immet. Ad ig Reppi tečča aqerruy-is ! Kra n llufan i teẓra yemmut !…
Zayna :
– Iyya-d a Nna Aâicuca ! Iyya-d ziɣ ula d kem tettkellixeḍ ! Aâni d kra n waggur ad t-teffreɣ fell-am ! D ucmit-agi ara taɣeḍ s tiṭ ? Tamɣart n lbaraka am kem… Awi-d ad icbu aḍar-im… Iyya-d ayexti.
Ferruǧa :
– Aḍar-is ? A war taweḍ !…
Aâicuca : (tekcem, taâna akursi, teqqim)
– Ala a yell-i, ur qqar ara akken, kul llufan ɣer yemma-s, d aggur. Ulamma nek, tiṭ-iw laâmer texdim kra i llufan, maâna yelha win ittḥezziben. Tura a weltma, ulawen akk ččuren d lbarud… Ur teẓrid amek….
Zayna :
– D tidet.
Aâicuca :
– Ad tafeḍ tidet ɣur Reppi.
Zayna :
– Iḥrez-am tamgert-im a Nna Aâicuca.
Aâicuca :
– Isdum-am arraw-im, iḥrez-am bab n uxxam-im, issegri-yam-d liser.
Zayna :
– Yefk-am liser di ddunit-im a Nna Aâicuca tucbiḥt, issečč-am, ula d kem, nnfaâ taâttbeḍ.
Aâicuca :
– Ayexti… ad am-yeḥrez Reppi kan wigi… Wamma, nek…
Zayna : (afus-is yuɣal armi d ahuzzu n dduḥ, ɣas iṭṭes weqcic. Ferruǧa tuɣal ɣer taâlǧet-is. Sakin (2))
– A Nna Aâicuca, ad am-fkeɣ sin iniɣman ? Gerɣ-am Ccix (3) ma tsetḥaḍ !…
Aâicuca :
– Ccix !… Takeffart !… ma zemreɣ !…
Ferruǧa : (i yemma-s)
– Yah a yell-i ? Nek sgellin nniɣ-am efk-iyi sin, tenniḍ ulac !… Wekkleɣ-am Reppi !…
Zayna : (tessaked akka d wakka s wacu ara tewwet yell-is)
– Ad ig Reppi yekref-ikem a timsewweqt, a tamaâfunt ! Ad truḥed syagi neɣ ad ččeɣ aqerruy-im ??…
Ferruǧa : (tekker, terwel ɣer berra, armi d sdat n tebburt, la tettru)
– Hi… hi… i mi d Aâicuca m-llemca… tebɣiḍ ad as-tefkeḍ iniɣman, i mi d nek ala ! Hi… hi…
Aâicuca : (i Ferruǧa)
– A yell-i ad kem-ikkes Reppi axir ! Yefk-ikem d asfel ɣef yemma-m d watmaten-im !… Tewḍeḍ yagi akken ad tedaâuḍ i yemma-m ?? Daya !…
Zayna :
– Twalaḍ ? Tesliḍ a Nna Aâicuca ?… (i yell-is) a yell-i dɣa fkiɣ-kem d asfel ɣef taddart akken tella, di laânaya n wass-a !…
Ferruǧa :
– Deg uqerruy-im, deg uqerru n llemca !…
Aâicuca : (tessaẓ akursi ɣer lkanun, tenna i Zayna)
– Anef-as tura i tbekkit-inna. Nek tura aql-i wwiɣ-am-d tin akenni yam-nniɣ. I kem teswejdeḍ awren ?
Zayna : (tuli ɣer taârict, tewwi-d taylut, ad ilin deg-s sin imuden n uwren, tessers-itt-id sdat-s)
– Attan ɣur-m. Dɣa s uqerru n wagi di dduḥ, ma nesaâ-t ad t-nečč azekka, ala wagi yeqqim-aɣ-d di buṭayma-yagi (4) aneggaru. Ma tebɣiḍ-t. Abrid nniḍen diɣen ad am-kemmleɣ.
Aâicuca : (tekkes-d kra n tefzimt akken d tamectuḥt seg iciw-is, tefkayas-tt)
– Ulac uɣilif a yell-i gar-anneɣ. Attan ɣur-m. Niɣ, irna a yell-i tucbiḥt, teẓriḍ mačči inu, wamma nek, a win i yam-tt-ifkan d tikci. Tessneḍ ul-iw…
Zayna :
– Wah a Nna Aâicuca, ula d nek lukan d ur kem-ssineɣ ara dɣa wis ma ad kem-amneɣ…
Aâicuca :
– A yell-i, ad aɣ-isser Reppi !…
(terra taylut ɣef uqerruy-is, tabburt tefka-tt, teffeɣ. Teqqim Zayna, tettuqam tafzimt-nni ɣef yedmaren-is, trebbu deg-s tamuɣli. Taswiɛt, tettḍilli-d Ferruǧa taqerrut-is si deffir dduḥ).
Ferruǧa :
– Waaaannaɣ a Reppi ! Ay acek-itt !… Annaɣ a yemma efk-iyi-tt !… Annaɣ a yemma ḥebbuci !… Ula d nek mi d-yuǧew kan baba, ad am-fkeɣ awren… Annaɣ…
Zayna :
– Ad iyi-tefkeḍ awren ??…
Ferruǧa :
– Ih… am akken i yas-tefkiḍ i m-llemca…
Zayna :
– A taâggunt, aâni yella kra i yas-fkiɣ i m-llemca ?… Niɣ, d cwiṭ kan n lfal… i yi-d-tessuter.
Ferruǧa :
– Ihi dɣa ula d nek ad am-fkeɣ lfal… aha, ttxil-m !…
Zayna : (teqqen-as tafzimt-nni ɣef yedmaren-is)
– Attan ɣur-m, henni-yi. Ruḥ tura, huzz gma-m.
(Tameddit, argaz yuɣal-d ur yufi lbiɛ i ubernus-is. Daɣ netta, mi yečča kan cwiṭ-nni n imensi, iqqim kan ɣer lkanun, afus-is ɣef umayeg… iruḥ laâqel-is. Imecṭuḥen akk mrurden, ṭṭsen di taârict. Ala Ferruǧa i mazal ad ternu cwiṭ, tbeqqu timucuha n baba-s. Lakin ass-nni twala-t iggugem kan…
Zayna : (i wergaz)
– Maâna a mmi, ɣas azekka ḍebber aqerruy-ik i lqut. Dɣa s wagi aâzizen… ma yella ula d ayen ara nefḍer !…
Argaz :
– Amek ???… A yell-i… niɣ ahat… ɛuddeɣ… lxersum d yumayen tlata… i taâlmeḍ-iyi-d akka zik meqqar ?…
Zayna :
– Ma d nek aql-i nniɣ-ak : ad ig Reppi d win iyi-iččan ma yella yisem uɛeqqa !…
Argaz : (ixser wudem-is s tidet, seg urfan)
– A tamenɛult ! Akka-gi i yam-ihwa ? Yerna… amek armi… di buṭayma ar ass-a ?… Eh ? Amek ?? Inaâl jedd n babba-m !!!…
Ferruǧa : (texlaâ, tebda tettergigi ɣef yemma-s. Tessen baba-s mara yerfu akken aṭas, akken ixeddem. Dɣa nettat tebda la tettru)
– Annaɣ a baba !… ttxil-k a baba !… ur tt-kkat ara !… (tezzi ɣer yemma-s, tserreḥ i yimeṭṭawen) Maâna kemmini ccah !… ad tcaâfeḍ lfal… Tin i m-issutern lfal… ad as-tefkeḍ taylut…
Argaz : (izzi ɣer yell-is)
– Amek ???
Ferruǧa :
– A mmi, tagi d taâggunt, sgellin tessuter-as-d m-llemca lfal, teččur-as taylut n uwren… (tezzi diɣ ɣer yemma-s) A yell-i, kem d taɣyult, tin iddan ad kem-tkellex !… Sakin…hi… hi… hi… d kem ara yettaɣen tiɣrit.
Argaz : (kksen-as wurfan ɣef tikkelt, yuɣal kan wudem-is d awraɣ, inna i yell-is)
– Ihi… i sakin… m-llemca, ur as-tefki ara lḥaǧa i yemma-m ?
Ferruǧa : (din din, ula d nettat tfuk imeṭṭawen. Am akken aâd temmekti-d, tefreḥ)
– Wannaɣ a baba ḥebbuci ! Tefka-yas tafzimt acek-itt !… Yemma tezzenz-iyi-tt, ula d nek ad as-fkeɣ lfal !… Niɣ akka a baba ad iyi-tefkeḍ awren ?… Nnaɣ a ḥebbuci…
(Dɣa seg imir-nni yiwen ur iɛawed i wayed ameslay. Acemma ur yelli. Terna cwiṭ Ferruǧa, tuɣal ula d nettat tuli ɣer taârict, teṭṭes, ikkes-as lxuf ɣef yemma-s.
Azekka-nni sbeḥ, mi d-tekker Ferruǧa, tsubb si taârict ɣer tɣerɣert, taf yemma-s deg usu, twala-tt : aqadum n Zayna yakk ibzeg icuff, allen-is uɣalent-d am iḍujan, s tebrek.
Aɣesmar-is icudd am tin ihelken tuɣmas-is ; lḥasun, ibeddel-as Sidi Rebbi ssifa am tin ara isal aâzrayen. Taâred ad d-terfed lecfar n wallen-is, tegumma. Ferruǧa qrib ur tt-taâqil ara, texlaâ.
Ferruǧa :
– Annaɣ a yemma ḥebbu ! D acu i kem-yuɣen ?…
Zayna : (teldi-d imi-s s bessif)
– Uac… wis d acu yaâddan fell-as laâca… ma d axudec… neɣ d leǧnun…
Ferruǧa : (tesked di yemma-s aṭas… ala tt-teskad, teskad-itt, ul-is yebɣa ad ifellaq s lfeqɛa ; laâmer teẓri yemma-s akken ; allen-is bɣant ad d-fkent idammen ; taswiɛt taqemmuct-is tejreḥ-itt s weɣẓaẓ, iẓri-s iṭṭerḍeq-d s wayen ijmaâ d imeṭṭawen)
– Annaɣ a yemma ḥebbuci !… mačči… mačči d axudec, d nek … ih… d nek i d sebba-m.
Zayna :
– Yah ?… Wi m-innan akka d kem ?…
Ferruǧa :
– Wah… aâni tettuḍ ?… hi… hi… iḍelli … mi yakken i yam-dɛiɣ, mi yam-nniɣ wekkleɣ-am Reppi. Annaɣ a yemma ḥebbuci !… Semmeḥ-iyi !…
Belaïd At Ali
Timerna/notes :
1. Lkumirs : commerce.
2. Sakin : « syen akkin », à partir de ce moment-là.
3. Ccix : d Ccix Muḥend U Lḥusin, swayes ttgallan di tmurt n Igawawen ufella.
4. Buṭayma : d awal ‘’ravitaillement’’ i yuɣalen d tqbaylit (beṭṭu n tgella ɣef yexxamen, s ujuṭu (jeton), di tallit-nni n ṭṭrad n 1939-1945).