26 C
Alger
lundi 1 septembre 2025
AccueilA la uneAnwa afrag sdat tsertit n taârabt-tinneslemt di tmurt n Lezzayer ?

Anwa afrag sdat tsertit n taârabt-tinneslemt di tmurt n Lezzayer ?

Date :

Dans la même catégorie

L’identité en prise de recul

Je ne vais certainement pas vous entretenir du Qui...

Ouverture différée de la session parlementaire : Tebboune pietine encore la Constitution

En ajournant l’ouverture de la session parlementaire en dehors...

Limogeage de Nadir Larbaoui : entre contradictions juridiques et crise de confiance politique

Le limogeage du Premier ministre par Abdelmadjid Tebboune, suivi...
spot_imgspot_img
- Advertisement -

Tamirt/actualité n tmurt n Lezzayer teqqim tetezzi trennu « am tzizwit taderɣalt » :

  • Ekkes aneɣlaf-a, terreḍ-d wayeḍ deg umkan-is, zun akken i iteddu uɣerrabu n tmurt ɣer sdat,
  • Imdanen iqqnen di leḥbas, ur nɣin ur ukiren, ggunin, ur d-iwwiḍ wass n tlelli-nsen,
  • Wid ittakren rennun, d aneɣlaf neɣ d jiniral, yal ass ttafen-d tiḥila akken ad rnun ad akren ugar,
  • Wid d-iṭṭfen tasawent deg udabu, yal ass teẓẓgen-d pétrole akked lgaz akken ad ččen ugar wid ittakren,
  • Ilmeẓyen yuysen, kkaten yal ass ad rewlen si tmurt, yal ass ttnadin aɣerrabu n tencirin neɣ n plastik akken ad zegren illel, ad ten-ččen din yiselman n yillel agrakal,
  • Imeɣnasen n taârabt-tinneslemt yal ass qqazen deg udabu akken ad kecmen si yal iceqqiq, akken ad seddun tasertit-nsen… neɣ ad afen win ara yeṭṭfen tafḍist i tala n Aïn Fewwara !

Deg urekkel n tsertit n taârabt-tinneslemt, zwaren yakan imeɣnasen n FLN si 1962, skecmen tawekka deg uɣerbaz, di yal tadbelt, di tmenḍawt, rnan adar deg iseggasen-nni n 1980 mi ttarun d nutni s ufus-nsen tiplakin s taârabt.

Fehmen azal n wayen yuran di berra d win i d udem n tmurt (arabisation de l’environnement/ agama), ddan-as s teqseḥ d tmara, ddu neɣ efk-d lekwaɣeḍ-ik (1).

Tasertit izemren ad tqabel tin i yeswrewten di tmurt si 1962, d abeddel n wudem n tmurt deg wayen akk illan yura di berra, ar d-yaweḍ wass n ubeddel n tmenḍawt akked tsertit n Lezzayer tazzayrit.

Tadbelt n Lezzayer tufa-d taḥilet amek ara tekkes tafransit akked tmaziɣt akken ad tessekcem taârabt lfusḥa ugar :

  1. Tefra add d-ternu taglizit deg uɣerbaz (2), akked tira s teglizit deg ugama n tmurt,
  2. Tekker diɣ i yixerwiḍen s tifinaɣ, terra-tt gar ifassen n wid ur nessin tamaziɣt, taggara di yal amkan d tira ur ifehhem yiwen.

Ayen i d-ikksen ilha

D imezdaɣ n tmurt i izemren ad as-beddlen udem, di yal amkan anida i llan ddren. Ur telli d tasertit tameqqrant, ur telli d Tagrawla !

Di yal tiɣremt, di yal taddart, di yal tadbelt, ad tekcem tmaziɣt di tira n ugama, akken ad teg afrag, ad trekkel tutlayt tamaziɣt, ad terr tamurt i yimawlan-is.

Awal s wazal-is, ma iseggem wawal-nni !

Di zman n zik, nnan-as i umussnaw ameqqran, Confucius, afelsaf n tmurt n China (3) :

– Acu ara tgeḍ, ma tuɣeḍ amkan akk yufraren ?

Netta yerra-yasen,

– Ad beddleɣ ismawen !

D win i d asalu issefken ad t-aɣen Izzayriyen, zun d tiwizi, akken tamurt ad  tbeddel udem, ad taɣ udem n yidles-is (4), ad d-teffeɣ si tkerkas deg tt-issekcem ukabar n Néo-FLN si 1962, win i yettrekkil ass-a umussu n taârabt-tinneslemt s yal udem n ikabaren-is i d-seqdacent tmura n Turk, Qatar, Emirats, Saudya…

Asalu ad idu ɣef sin yeḥricen : aseggem n wayen illan (ismawen akk i zelgen yifransiyen, akked wid irna FLN deffir Fransa), syin d tifin n yismawen imezwura akken ad aɣen amkan-nsen di tmurt-nsen.

Yiwen umedya kan s wazal-is :

Deg iseggasen n 1970, imeɣnasen n tseqqamut n FLN kkren ad beddlen isem n tiɣremt-nsen, Taxmart (Takhemaret), tin illan di twilayt n Tihert/Tiaret, akken ad t-arun « akken ilaq », s taârabt : « Aïn Xeḍra ».

Imezdaɣ n ddin kkren zun d yiwen, ur qbilen rray-nni n FLN. Ar ass-a teqqim s yisem-is amaziɣ.

D afrag sdat tsertit n taârabt-tinneslemt, akken udem n tmurt ad iqqim iddukel akked yidles d umezruy n tmurt.

D ayen illan deg ufus n yal yiwen, anida yella. Ulac ayen ifuten, am akken illa wawal s tutlayt n tcinwat : « abrid n 1000 km, ibeddu s usurif amezwaru ».

Aumer U Lamara

Timerna / Notes :

1. Yiwen umazan/député n FLN, d netta s timmad-is i iteddun di temdint n udrar, issenqad tiḥuna, ma uran s taârabt ɣef umnar nnig tebburt neɣ mazal. Iteddu, yufa yiwet tḥanut mazal ur turi s taârabt, ikcem, inna-yas i bab n tḥanut-nni :

– Ayɣer ur turiḍ s taârabt ayen i teznuzuḍ i txeddmeḍ  ?

Akli, bab n tḥanut-nni, ixeddem aman/plombier, d netta i yellan issekcam aman i yizaddaɣen/immeubles imaynuten i tbennu ddewla di tmurt-nni ; nnig 20 ixeddamen xeddmen yal ass, akken ad zedɣen medden, ad swen aman. Akli yerra-yas i umazan-nni,

– Ur stufaɣ ara ad aruɣ nnig tebburt, tamurt akk ẓran ayen i xeddmeɣ, irnu ur ẓriɣ nek amek ara aruɣ Plomberie s taârabt !

Irra-yas umazan :

– Aru-yas : Debbaz rsas  ! (frappeur de plomb/win ikkaten aldun !)

Yir nnif, lexsara ! Akken kan ad taru taârabt ɣef umnar

2. Zun taglizit mačči d tutlayt n temharsa. D Legliz i yellan d tamurt i iḥekmen ugar n tmura n umaḍal, si Marikan, Lhend ar Autralia, armi yas-gan isem : « Legliz, amenkud/empire iɣef ur iɣelli yiṭij » (l’empire sur lequel le soleil ne se couche jamais / The empire on which the sun never sets).

3. Quand on lui demanda ce qu’il ferait en premier lieu s’il était porté au pouvoir suprême, le philosophe Confucius répondit : « Je rectifierais les noms »  (ad beddleɣ ismawen)

Confucius est un philosophe chinois, 551 – 479 avant JC.

Il est le personnage historique qui a le plus marqué la civilisation chinoise, et est considéré comme le premier « éducateur » de la Chine. Son enseignement a donné naissance au confucianisme, doctrine politique et sociale érigée en religion d’État dès la dynastie Han.

4. « Mal nommer les choses c’est ajouter au malheur du monde », Albert camus.

Dans la même catégorie

L’identité en prise de recul

Je ne vais certainement pas vous entretenir du Qui...

Ouverture différée de la session parlementaire : Tebboune pietine encore la Constitution

En ajournant l’ouverture de la session parlementaire en dehors...

Limogeage de Nadir Larbaoui : entre contradictions juridiques et crise de confiance politique

Le limogeage du Premier ministre par Abdelmadjid Tebboune, suivi...

Dernières actualités

spot_img

LAISSEZ UN COMMENTAIRE

S'il vous plaît entrez votre commentaire!
S'il vous plaît entrez votre nom ici