(Juhra n Tbilbuzt tura tabrat i mmi-s Laârbi, d aâssekriw di Lezzzayer, ass n sebt sbeḥ).
A mmi n tasa-w,
Tabrat i yaɣ-d-tceggaâḍ, attan tewweḍ-aɣ-d. Niqal yugi baba-k ad yi-tt-id-isken, armi yas-tt-id-iddem di lǧib gma-k Rabeḥ, ad t-iḥrez Reppi. A mmi, mazal-it kan di nnḥas-nni kan ɣer-i. Lemmer yettaf ur selleɣ ara yakk s lexbar-nwen yakk, temmuten neɣ teddrem. Akka seg wasmi yi-teǧǧam akk, qqimeɣ-d gar wi yilan d wur yi-nli. Tanyirt-iw… Lemmer d ayen ttaâttibent tilawin, iẓra Reppi ttaâttbeɣ, ma lḥiɣ, ma uzzleɣ, ma wteɣ dderz ḥafi, fell-awen.
Akka, armi d ass aneggaru, iruḥ Belqasem ɣer Fransa, ula d slam yugi ad imsalam yid-i. Ass-nni sbeḥ, iǧǧa-yi armi subbeɣ ɣer tmazirt, iruḥ iṭṭef ṭumubil, am win ara irewlen. Inna-yasen, d nek i yeffren akken ur t-ẓerreɣ mara iruḥ !… Muqel a mmi ! Dɣa, a Laârbi, ad ig Reppi tufiḍ-iyi-d ddaw tmedlin, ad ig Reppi ur ḥdireɣ i lferḥ-ik, a mmi aâzizen, d wass-a n sebt ; armi d-uɣaleɣ ɣer uxxam i testaâmel tmeṭṭut-is, Dehbiya, tenna-k : « A yell-i, yurǧa-kem, yurǧa-kem ad d-taliḍ s axxam ad temsalamem… taggara-ya yuyes-ikem, yuzzel ɣer ṭumubil lemmer ad t-teǧǧ ». Twalaḍ a Laârbi a mmi ? Lemmer ad t-teǧǧ, wala ad issuden aqerru n yemma-s-nni i t-id-isaân ! Maâna Belqasem akka si zik ; asmi kan yesaâ sin isurdiyen i yaâzel fell-anneɣ, mar ad aɣ-yerr lxir.
Umayna-agi, iceggaâ-d lmanda i tmeṭṭut-is, tacekkart n uksum i d-tenfeq i nettat akked yess-is. S uqerruy-ik d uqerru n Rabeḥ aâzizen ar qrib mmuteɣ seg useqḍiḍ. Tameddit, testaâmel tewwi-yi-d aftat anect n tḍadect, nniɣ-as : « D bucḥiḍ-nneɣ, ma yekcem-d axxam ! ». Daɣ netta, seg wass-nni aql-i d tamuḍint, deg usu ur ttembiwileɣ ara. Annaɣ a mmi, ma tewaâiḍ cwiṭ, d laâwacer-ayagi d-iteddun : medden akk ad zlun, ad ččen, ad ferḥen, nekkni ḥaca ma yella kra i yaɣ-d-tcegaâḍ keč. Lemmer d lebɣi ad d-taseḍ, keč s yiman-i, ad k-nẓer, ad nemwali, cedhaɣ-k aṭas-ayagi tura… neɣ mulac, ceggaâ-d lxersum d cwiṭ n yedrimen swayes ara nbeddel imensi.
Gma-k Rabeḥ s yixf-is meskin ar ḥafi, aâryan, i la ileḥḥu, lukan ad as-d-tefkeḍ cwiṭ n tbalṭut swayes ara idel iman-is. Ata la teqqareḍ di tebrat akken kan i d-teffɣeḍ si sbiṭar ? Annaɣ a mmi ttḥadar iman-ik. Tezwar seḥḥa-k. Ma ur tezmireḍ ara ad d-truḥeḍ, ma d idrimen i d-tefkiḍ, ur ten-id-ččeggiɛ ara ɣer yisem n baba-k, ad ten-iffer fell-anneɣ. Efk-iten-id ɣur win akken i yak-mliɣ yumayna, ad ten-id-yawi s afus-iw. Lukan d akken d uwqim tili aql-ak yagi s tmeṭṭut-ik dagi ɣur-i… ad tt-waliɣ meqqar… ahat ad mmteɣ ur ḥḍireɣ i warraw-ik ?! Ala keč d Rabeḥ, saâet-agi, ideg ṭammaâeɣ ad iyi-terrem cwiṭ n lxir.
A tameṭṭut n Ferḥat, mi telsa taqendurt tajḍit, ad tleḥḥu deg-s di lḥara, tini-yas akken ad as-sleɣ : « Ad iyi-iḥrez Reppi argaz-iw i yi-d-ifesslen ! » Meḥsub a Laârbi a mmi : « sel-d a tamɣart, kem ileḥḥun aâryan ». Maâna ɣur-s lḥeqq, imi d nek la tlusuɣ kan ijerbuben. Armi ula d baba-k, mi yas-d-tesqezzeb s ufenǧal n lqahwa, neɣ s teḥdert n uɣrum, ad iyi-ittnaɣ nek. Yini-yak : « d kem i d tamcumt ! D kem i yenfan arraw-nneɣ ». Tabaɛ, ula d Rabeḥ s yiman-is, yumayen-agi ufiɣ-t-id la s-iqqar i baba-s :
– Ur zewǧeɣ ara alamma temmut yemm-a !
Yemma-s-nni i t-issutḍen !… A war t-tqas tebbuct-nni dɣa yeṭṭeḍ akken deg-i. Maâna netta meẓẓi… ẓriɣ d imeqqranen i yas-iheddren, yagi bɣan ad t-awin d ubrid-nni i wwin nutni… Ad t-yemnaâ Reppi di daâwessu…
Ferḥat, umayna, yuǧew-d tleṭṭac n lgelbat n temẓin, sliɣ-as s umeẓẓuɣ-agi ara yečč wakal, la s-iqqar i tmeṭṭut-is, weḥḥed-sen : « armi d tura i thennaɣ ». Ithenna imi yeǧǧa yemma-s !… Sakin arraw-is ad senaâten tirbaâtin n uɣrum s zzit, di lḥara, am win innan « ccah ! Muqel kan nerwa ». Nek sakin ad tt-rreɣ i yimeṭṭawen. Ma d baba-k, tikwal ibeqqu ad iyi-irnu tiɣrit, yini-yak : « Nɣant-kem tismin ula deg warraw-im ». Attan a mmi aâzizen lihala n yemma-k. Ad rnuɣ sakin ass kamel iḥerqan, tazzla ɣer tala, d isɣaren, d aman, d leqdic i lxert n laâmer-iw, armi atan kerfent tgecrar-iw, iḍarren-iw akk jerḥen, ula d lkanun ɣer umnar, alamma s taâkkazt i ttebdadeɣ… Lumaâna ulayɣer k-rnuɣ aɣbel-nneɣ. Berkak-k leḥq-ik.
Annaɣ a mmi ḥader iman-ik ! Jmaâ idrimen, tamurt dagi temmut di laẓ. Wa ad itečč ala ayen ẓiden, wa ad yeskad kan s tiṭ-is.
Nekkni aql-aɣ bxir, neḥmed-it, ncekker-it. Ekkes aɣbel i wul-ik. Ɣur-k kan annaɣ a mmi, lmanda efk-itt-id ɣur « winna i k-nniɣ ». Ini-as ad yi-tt-id-yefk s afus-iw. D ayagi a mmi.
Axxam a la nettellim-n fell-ak.
Yemma-k : Juhra.
Belaïd At Ali
Timerna/notes :
1. x
2. x