Tanagit n wass n 22/01/2025. Deg yiwen usarag, mlaleɣ Sliman (isem ibeddel), nemyussan yakan, nniɣ-as :

– Trezzuḍ ɣer tmurt akk’akka ?

– Setta iseggasen aya ur ẓriɣ tamurt ; temmut yemma ur tt-ẓriɣ.

– Ayɣer a Sliman ?

– Irgel ubrid ay ameddakel. Ẓriɣ ma kecmeɣ, d abrid ɣer lḥebs n Kolea, neɣ ad ttwaṭṭfeɣ din deg umerdax n ISTN.

– Illa win i yak-d-innan akka ara teḍru  ?

– …

D timrawin n yemdanen i yellan di tmura n medden, ass-a ttwaqqnen, ur zmiren ad kecmen ɣer tmurt n Lezzayer, acku kukran ayen ad d-iḍrun din sɣur temsulta n tmurt, di ddra n tigawt-nsen deg unnar n tsertit, n umennuɣ ɣef izerfan, n yidles neɣ acku banen-d ugar di tikliwin-nni n lḥirak/tanekra n 2019.-2020.

Yal yiwen d tamsalt-is, maca d ayen iḍran yakan d yemdanen ikecmen, taggara ttwarzen deg unekraf, neɣ ttewten s tyita-nni n ISTN, qqimen agguren d wagguren, ǧǧan ixxamen-nsen d warraw-nsen di tmura n medden.

Yal tamurt isseqdacen taɣdemt, ddin akked temsulta akken ad teqqen tamurt deg unnar n tsertit akked izerfan, ur telli deg ubrid iwatan.

Di yal tamurt n umaḍal, uguren n tsertit llan s wudem-a neɣ s wudem-in, maca ferrun s wallalen/moyens n tsertit, s leqder n izerfan, mačči s unekraf akked tuqqna n yemdanen.

Iɣarimen/citoyens n tmurt, wid igan aɣbel i tmurt-nsen, anida bɣun ilin, ur llin d icenga n tmurt-nsen. Ur izmir yiwen ad ten-isdukel, ad ten-izdi akked ibandiyen i yezzenzen tamurt-nsen, i yukren tamurt-nsen, neɣ i yeddan d imenzan/mercenaires di tsertit illan mgal tamurt-nsen. 

Tifrat n wuguren illan gar Fransa akked Lezzayer.

Mačči yiwet temsalt i yellan ur tefri si 1962, maca yesdukel-aɣ umezruy, sduklen-aɣ idammen akked yidles n imelyunen n Izzayriyen-Ifransiyen, llan akka, llan akkin.

D tifrat kan s wid ilhan i d abrid s tmuɣli ɣer yimal, mačči d amčeqlel akked tfusit timeṭṭurfit/extrême droite n Fransa ur neṭṭif adabu di Paris.

Maca, tamurt n Lezzayer issefk ad tezwir deg ubrid-nni n tifrat s tsertit tamaynut n tdukli, tin ara yekksen akukru akked tɣennant. Issefk adabu n Lezzayer ad izwir ad d-isdukel Izzayriyen deg ubrid n lehna akken ad teddukel tmurt, s walɣu amaynut i yal Azzayri illan di berra n tmurt akken ad d-ikcem ɣer tmurt-is mi yebɣa, s walɣu amaynut akken diɣ imeḥbas n tikta di tmurt ad kecmen ɣer yexxamen-sen.

Ass-a, d imeyyaten n Izzayriyen i yellan di yal anekraf, ttwarzen di ddra n tikta-nsen, i yellan di tmurt maca tettwakkes-asen tiɣri akked tlelli-nsen, neɣ netlen di tmura n medden d imenfan n tmara, « exilés politiques », neɣ « exilés volontaires », acku ur uminen taɣdemt n tmurt-nsen.

Tasertit n tdukli n Izzayriyen tella-d yakan deg umezruy, asmi yekker Abane Ramdane di 1955 (1), injer asalu n tdukli i yimeɣnasen n ikabaren illan di tallit-nni (PPA-MTLD, UDMA, PCA, Oulémas…), akken ad dduklen deg umussu n FLN d-ilulen.

D tasertit-nni i yefkan afud ameqqran i tegrawla n tmurt, tekkes iderma, tessemɣer tazmert, armi tessaweḍ tekkes azaglu n temhersa n Fransa di 1962.       

Ass-a, abrid n tdukli n Izzayriyen issefk ad ildi s tsertit tunṣibt n tmurt, s tiɣri n win ibedden d aselway n tmurt n Lezzayer, mačči s wurar akked tḥila n temsulta, akked txerbicin n useqdec d userkec n « les influenceurs » n twaɣit i yessamsen tamurt n Lezzayer s yal aberraḥ n tekriṭ, ɣef tiṭ n tmura n umaḍal.

Diɣ, tadyant n unekcum n umeɣnas n ex.FIS, Anouar Haddam, ɣer tmurt n Lezzayer, terna-d tawaɣit nniḍen i tiṭ n Izzayriyen.

Akken tebɣu tili tuɣalin n Anouar Haddam ɣer tmurt n Lezzayer, nettat tella-d s ufus n udabu n Lezzayer : d tamahelt/ambassade n Lezzayer di USA i yas-ifkan passeport amaynut.

Ass-a, tettban-d tedyant i Yizzayriyen zun d taḥilet nniḍen akken adabu ad isseqdec tamsalt n timeṭṭurfit tineslemt, mgal amussu n Lezzayer deg ubrid n tugdut akked izerfan, deg ubrid n lehna di Tefrikt n Ugafa.

Ma akka i tella temsalt, mačči d abrid-nni ara d-issuffɣen tamurt n Lezzayer si yir tagnit deg tella di Tefrikt n Ugafa, sdat wuguren n yal udem si yal tama : uguren akked Fransa, uguren ittenfufuden gar-aɣ d Merruk, uguren n udabu ur nefri di Tunes, coup d’État n Mali akked Niger, beṭṭu n Libya ɣef sin, imenzan n Wagner-Africa Corps ɣer tlisa…).

Tella tmussni n imezwura, sdat yal ugur, mačči d adegger n udrar : beddel abrid, neɣ beddel tikli…

Aumer U Lamara

Timerna / Notes :

1. Awal n Abane Ramdane di 1955 : « je ne veux rien laisser à la France. Il faut rassembler tout le monde et faire table rase du passé ». Ces deux phrases résonnent encore dans ma tête, c’était le leitmotiv d’Abane, me confiera celle qui lutta à ses côtés avant de devenir son épouse…

Extrait du livre « Nuage sur la Révolution, Abane au cœur de la tempête », ouvrage historique de Belaïd Abane, Koukou Editions, Alger 2009,  p. 89.

LAISSEZ UN COMMENTAIRE

S'il vous plaît entrez votre commentaire!
S'il vous plaît entrez votre nom ici