Ussan-a, adabu n Lezzayer yufa-d anida ara yekmez i Izzayriyen : « aselmed n tmaziɣt di yal tamnaṭ n tmurt, irnu ad as-ikkes ‘’facultatif’’-nni… ». (1)
Nnan imezwura awal iteddun, d win ur ǧǧin wussan : « Ma yenna-yak sired, ɣas ames ! ».
D tin kan i d tamuɣli swayes ara nẓer taḥilet tamaynut n udabu : armi yella wayen nniḍen deffir tḥilet-a, acku iban d asluffu kan…
S tefransit, gan-as isem iwatan : « instrumentalisation », zun asali d-iffɣen iga d allal/instrument kan, akken ad issiweḍ ɣer wayen nniḍen, mačči ɣer ubrid d-ibanen afella. Ayen iffren, ala nutni i t-iẓran, acku d nutni kan i ibennun ahil, gar-asen, akken ad tiɣzif tallit n udabu-nsen.
Anwi wigi « nutni » ? : d yal Azzayri ikecmen agraw n wid iṭṭfen tisura ass-a, akken ad irekkel adabu, ad iṭṭef amur si tsura-nni ula d netta, syin ad d-iqleb ɣef Izzayriyen, si tama ufella, s uberrem, zun inna : « qqimet din kunwi ! »…
Llan kan sin iderma n Izzayriyen : wid ufella, akked wid n wadda.
Tamurt n Lezzayer (am tmura nniḍen n Tefrikt n Ugafa), d yiwet gar tkemmict n tmura n umaḍal i yekksen tutlayt-nsent deg uwanak/Etat, di tadbelt akked uɣerbaz, sbeddent deg umkan-is tutlayt nniḍen d-ikecmen tamurt : d tin n temharsa/colonisation n wass-a, neɣ d tin n temharsa n umezruy aqbur, n ddin.
D tasertit illan deg ufus n at tmurt, maca tamuɣli n wid iṭṭfen tisura, mazal-iten qqnen di tmuɣli n wid iḥeqren iman-nsen s yiman-nsen, « ur ttilin d aɣref ma ur sbedden deg uxxam-sen idles akked tutlayt n wiyaḍ », d ‘’auto-minoration’’.
Ɣas akken almud n tutlayin nniḍen n umaḍal ilha, d tamara.
Aselmed d usedwel n tutlayt tamaziɣt di yal tamnaṭ n tmurt ad d-yaweḍ. Izzayriyen anida llan, si Meɣniya ar Lqala akkin, ad as-gen ccan, ad tt-ddmen d tutlayt-nsen, maca mačči d ayen ad d-yawḍen seg ufus n wid iqqnen di ‘’Liga aârabiyya », akked wid isseqdacen ddin ineslem akken ad dewlen d ixuniyen, d aklan n igelliden n pétrole i ten-id-isseqdacen si lebruǧ n Qatar, n Emirates, n Saâudya…
Asirem akked tsertit n igelliden-nni iban am uzal : akken azekka ad yenger waɣlan/nation amaziɣ, ad tenger tutlayt akked yidles amaziɣ.
D ayen ur nezmir ad d-yaweḍ, acku, am akken illa wawal-nni s darǧa :
« ma yebqa fi lwad ɣir ḥǧar-u » (2),
Ihi, d Imaziɣen i d aẓru-nni yellan ddaw waman, aẓru n leqrun d leqrun armi d tazwara n umezruy akkin…
Tuttra / question :
Issefk yal yiwen/yiwet ad yefk tameẓẓuɣt i Yizzayriyen, ad isell i wawal-nsen, akken ibɣu yili, acku tella tmussni, tentel kan di yal tiɣmert, tegguni tagnit deg ad d-teffeɣ.
Inna-yi-d yiwen :
– Lemmer d tamurt n Japu i yaɣ-d-iwwin ddin ineslem, yura s tutlayt tajapunit, ihi ass-a ad aɣ-d-arun di tmenḍawt/constitution n Lezzayer :
« Le japonais langue nationale » ?
Aumer U Lamara
Timerna / Notes :
1. Projet de généralisation de l’enseignement obligatoire de la langue amazighe sur tout le territoire national.
2. « Ma yebqa fi lwad ɣir ḥǧar-u » : ara d-iqqimen deg wasif siwa/ala iwedcen-is ;
Ger tamawt : awal ‘’lwad’’, ikka-d seg wawal ‘’adday’’, tama n wadda, asif. D win i d lwad, d win i d asif.
Wa La3mara !
Vru I Tmazight !
Suden TAqvaylit ik !
Axam irgha … Larev3a tenter !!!