22.9 C
Alger
mercredi 2 juillet 2025
AccueilIdéesKurdistan n Iraq : ansi tufeg i ters !

Kurdistan n Iraq : ansi tufeg i ters !

Date :

Dans la même catégorie

Karim Tabbou : le virage diplomatique de l’Algérie

Comme chaque lundi, j’ai accompli hier matin mon obligation...

Dans l’ombre d’un procès, Boualem Sansal

Le 24 juin 2025, dans une salle d’audience d’une...

Quand les gyrophares masquent le mépris 

Dans un pays où l’État de droit est vidé...

La main lourde de la justice algérienne

La condamnation à sept ans de prison par l’État...
spot_imgspot_img
- Advertisement -

Kurdistan irakien

Ad neffeɣ si tlufa n tmurt n Lezzayer… ad nani tilkin deg uqerru n ikurdiyen !!!

Deg yiwet tadiwennit/Interview n yimnejlan/réfugiés yellan di ‘’la jungle de Calais’’ di Fransa (1), yal yiwen amek d-iḥka ɣef ubrid i t-id-issawden ɣer din, si mi d-irwel si tmurt-is.

Yiwen deg-sen si tmurt n Kurdistan i yellan deg wakal n Iraq. Inna-yas : « d laẓ i yi-d-issawḍen ɣer da, ffɣeɣ-d acku di tmurt-nneɣ, ma telliḍ n twacult Barzani neɣ Talabani, ad teččeḍ aɣrum, ma d wiyaḍ ulac ! ».

D awal issewhamen.

Asirem akked umennuɣ n Ikurdiyen akken ad ilin di tmurt-nsen, s udabu-nsen, s tutlayt-nsen akked yidles-nsen, ikka-d si nnig lqern, deffir ṭṭrad amezwaru n umaḍal (1914-1918). Taggara ar ass-a Ikurdiyen bḍan ɣef 4 tmura (Turk, Iran, Iraq, Surya), zun d irbiben n tmara, ɣas llan deg wakal-nsen anesli, nutni ttwaâzlen, ttwaḥeqren, ttwarekḍen.

Di 1946, niqal teldi-d tebburt, ilul-d uwanek akurdi (Etat kurde) di tmurt n Iran. Zun d targit kan, di beṭṭu ameqqran gar tmura, ittwakkes uwanek-nni di 1947.

Di yal tamurt deg llan Ikurdiyen, irkeḍ-iten udabu : Afersi (di Iran), Aterki (di Turk) neɣ Aârab (di Iraq akked Surya) ; ččuren leḥbas, ttwanɣan d timrawin.

Tadyant n lmut n 5000 n yemdanen s lgaz moutarde akked lgaz sarin, di tiɣremt n Halabja (Iraq), yesban-d i umaḍal udem n twaɣit deg llan Ikurdiyen. D ‘’Ali le chimique’’ (Ali Hassan al-Majid al Tikriti), aâmmi-s n Saddam Hussein, i yefkan deg wass n 16 meɣres 1998 timesrufag MIG akked Mirage s lbumbat n lmut, surgen-tent fell-asen.

Armi d 2005, si mi yeɣli udabu n Saddam Hussein, i d-tlul temnaṭ di tmurt n Iraq, ‘’timanit takurdit’’, Kurdistan Irakien autonome.

Timanit-nni iqbel-itt ugraw aɣelnaw amaynut, tura di tmenḍawt n Iraq, deg wass n 15 tuber 2005.

Maca yellan wugur ameqqran i d-iqqimen, zun d ‘’tagust n Jeḥḥa’’.

Sin ikabaren imeqqranen i yeseddan amennuɣ n Ikurdiyen ɣef izerfan-nsen di Iraq, mgal adabu n Beɣdad : PDK (Parti démocratique du Kurdistan) n Mustafa Barzani, akked UPK (Union Patriotique du Kurdistan) n Jalal Talabani.

Sin ikabaren-a mačči yiwen usalu-nsen, tikkelt dduklen, tikkelt d ixsimen.

Talalit n temnaṭ timanit (région autonome) di tmurt n Iraq, ar ass-a ur tessaweḍ ad ten-tesddukel, akken ad zdin d yiwen.

Di tallit deg Ikurdiyen n tmura nniḍen (Turk, Iran, Surya) ttwarekḍen s teɣdemt d rsas, nutni rran tamuɣli-nsen ɣer watmaten-nsen di Iraq, anda d-tettlal tmurt tilellit n Ikurdiyen am nutni. D win i d asirem-nsen akken azekka ad ilin am nutni, d Ikurdiyen di tlelli-nsen. Maca asirem-nni ameqqran iteddu ɣer layas akked tinnejlit.

Aḍris i d-iffɣen deg uɣmis Le Monde Diplomatique n yebrir 2023, « Le grand désenchantement kurde » (teffeɣ-asen tirga mxalfa i Yikurdiyen) (2), ifka-d tafat ɣef wakken tella tmurt-nni. Mačči d ayen sarmen Ikurdiyen i yennuɣen iseggasen d iseggasen mgal adabu n Beɣdad :

Ilmend ad kkren wid iṭṭfen ass-a adabu deg Irbil (tamanaɣt), akken ad bnun tamurt takurdit tatrart, ad rsun tuẓẓal n izerfan akked yidles akurdi, imeɣnasen n PDK akked wid n UPK bḍan tamurt d iḥricen… d agzar, akken ad tt-ččen. Yal akabar iṭṭef anda yufa : d tadamsa, d azenzi n petrole, d asekcem n tawsa/impôt…

Ar ass-a ur illi udabu idduklen ; snat les milices ttemgabarent, beddent ɣef tlisa n yeḥricen-nsent ; At Barzani sya, At  Talabani syen, s warraw n warraw-nsen, tturaren am wurar n umcic d uɣerda, yiwen ur tt-ittemmiḥ i wayeḍ.

Yiwen umedya i tent-yugaren di tɣennant illan gar-asen : Tamdint n Kirkuk tella ṭṭfen-tt Ikurdiyen si 2014. Deg-s lebyur/inan n petrole. Adabu n Beɣdzad ur iqbil ad tili temnaṭ-nni di tmurt n Kurdistan ; deg wass n 16 di tuber 2017, ifka iserdasen-is akken ad tt-kecmen. Di Kirkuk, llan kan iserdasen n UPK, maca ur zmiren ad qablen tazmert tameqqrant i yefka Beɣdad. Ilmend ad ɣren i tallalt n iserdasen n PDK, nutni si tɣennant-nni,  ffɣen si Kirkuk, rewlen, ǧǧan-tt i yiserdasen n Beɣdad !

Ass-a, ttrika tameqqrant n temnaṭ n Kirkuk ur telli gar ifassen n Ikurdiyen !

Tamsirt si tedyant Ikurdiyen :

D yir tallit i tmurt n Ikurdiyen n Iraq, ɣas ulac timesrufag i yessurugen fell-asen lbumbat n tmes, am di tallit-nni n Saddam.

Ilmend deg ad tebnu tmurt n Ikurdiyen timanit di tmurt n Iraq, wid illan deg udabu lhan-d di takerḍa akken ufan. Azekka, ad asen-ikcem udabu n Beɣdad, s tezmert tameqqrant, ad ten-iḥkem am akken tella zik, ad ikrez yis-sen.

Di yal tamurt, Amennuɣ ɣef timanit issefk ad yili d asurif amezwaru kan, aɣbel d ayen d-iteddun.

Amennuɣ ameqqran, d win illan ɣer zdat, d bennu n tmurt tatrart ara iḥarben ɣef tarwa n tmurt, akken ur ttnejlin ɣer tmura n medden. Imnejli-nni n Calais, d lbaṭel n watmaten-is Ikurdiyen i t-issawḍen ɣer din, mačci d lbumbat n Saddam Hussein.

Mazal tufrar tagut ɣef Ikuridyen : Di Iraq, d tazzla ɣer tedrimt gar At Barzani (PDK) akked At Talabani (UPK) ; di Turk d ṭtrad n PPK mgal adabu n Ankara, di Iran d amennuɣ mgal adabu n yinselmen at ugennur n Teheran, di Surya d bennu n temnaṭ timanit n Rojava, di twaɣit nniḍen.

Ikurdiyen n Rojava zzin-asen yemcumen si yal tama, zun llan gar tɣemdin : akka d Turk ur neqbil Kurdistan ɣer tlisa-s n wadda, akkin d adabu n Damas, akkin wayeḍ d iserdasen n DAECH/awanek ineslem (EI).

Anda yezmer ad yili usirem di yir tallit-a ?

Aumer U Lamara

Timerna / Notes :

1) ‘’La jungle de Calais’’, di Fransa, d tiẓgi yellan tama n temdint n Calais. Isem-is La Lande. Din i dduklen yimnejlan/réfugiés n tmura, kkaten yal ass akken ad afen abrid ad zegren ɣer tmurt n Legliz, deg ikamyunen iteddun ad zeggren, neɣ di teflukin n twaɣit, tissi ad tezger, tissi ad tezder.

2)  Article  « Le grand désenchantement kurde », Le Monde diplomatique, N° 829, avril 2013, Vicken Cheterien.

Dans la même catégorie

Karim Tabbou : le virage diplomatique de l’Algérie

Comme chaque lundi, j’ai accompli hier matin mon obligation...

Dans l’ombre d’un procès, Boualem Sansal

Le 24 juin 2025, dans une salle d’audience d’une...

Quand les gyrophares masquent le mépris 

Dans un pays où l’État de droit est vidé...

La main lourde de la justice algérienne

La condamnation à sept ans de prison par l’État...

Dernières actualités

spot_img

1 COMMENTAIRE

LAISSEZ UN COMMENTAIRE

S'il vous plaît entrez votre commentaire!
S'il vous plaît entrez votre nom ici