28 mars 2024
spot_img
AccueilA la uneBusiness, tasekla, akked tsertit... ma terra tmara !

Business, tasekla, akked tsertit… ma terra tmara !

Aman akked zzit ur ddukulen, ur zeddin, akken tebɣiḍ terwiḍ-ten, taggara ad d-tifrir zzit afella, nnig waman.

D talast-nni ur nban, ur nefki talɣa, i yellan gar umyaru yernan ccan i tsekla di yal ltamurt, i talsa n tallit deg yedder, akked win yeznuzun lkaɣeḍ.

Yiwen umussnaw inna deg wawal-is : « llan wid yettarun ungalen, llan wid yettarun tiḥkayin », mačči yiwen ubrid-nsen. Tamsalt tettwassen.

Awal nniden inna-t Mass Mammeri : « win ittarun, d win iran ad yini ayen ibɣa, ayen illan deg wul-is » (quand on écrit, c’est quand on a quelque chose à dire).  D win i d iswi n tira, akken ad d-iffeɣ wawal seg yiwen umdan (amaru), ad iddu, ad yessiɣ i tmura, ad irnu ccan i tsekla, i tmussni.

- Advertisement -

Wid iznuzun lkaɣed s teqsidin yuran, d abrid nniḍen. Wid-nni teddun am wid yettarun si zik tiḥreztin / leḥruz ; d urar usekkak si yal tama, am win yuran ur yumin, am win yumnen s yiccer n lkaɣed deg yella usxerbubec s isekkilen. D ssuq uterki !

Di tmurt n Lezzayer ass-a, llan i sin wudmawen n imyura-nni : wid irran tira d aɣrum-nsen, akked wid tt-igan d tafellaḥt-nsen akken ad tili tsekla-nsen d afud akken taggara ad tesnerni tamussni di tmurt, ad teẓẓu izerfan, ad tbedd tugdut s ufus n imeɣriyen-nsen, zun d uẓu n yemɣan.

Akka diɣ, mačči d yiwen ubrid !

Talast, ma tella talast, ad tili d « war talast », akken yal/tal yiwen ad yaru ayen ira ad yaru. Ma ass-a adabu ur d-igi afrag (la censure) am iseggasen izrin si 1962, mačči d aɣref ara yesbedden tilisa timaynutin n ufrag. Syin, ayen ilhan ad t-ddmen yemdanen, ad iddu ad innerni, akerfa ad iqqim ad t-tali tɣebbart di tnedlisin/librairies.

Di temlilit d-illan ussan-a di tzeqqa n udlis Lmulud At Maâmmar di Tizi Wezzu, amyaru Muḥemmed Muleshul ur d-yusi akken ad issiwel ɣef wayen nniḍen nnig idlisen i yura, i yettaru.  D win i d aɣrum-is.

Wid i d-yusan ad as-slen, ur ten-id-iqqin yiwen akken ad qqimen din ad as-slen. Ma ttwakellxen, d nitni i ikellxen iman-nsen, am di tedyant-nni ḥekkun zik n win d-iwwin ayaziḍ ‘’bu wacciwen’’ ɣer ssuq (1).

Ma yella wayen nniḍen, ma seksen-d imdanen si yal tama akken ad ččaren tazeqqa n yidles, am akken iskar FLN si 1962, d tamsalt nniden. Tidett azekka ad d-tban.

Awal aneggaru, illa business di yal annar, am tdamsa, am tsekla.

Maca yella business ilhan, iteddun di tafat i wammud/lfayda n wa neɣ n win, illa business n usekkak i yekkaten s yal taḥilett. Mačči d ayen d-innulfan di tmurt n Lezzayer kan s wid d-issuffuɣen idlisen yiwen deffir wayeḍ, am texbizin di lkuca.

Wid-nni, ur illi d aɣbel-nsen ma ur tseggem tsertit, ma llan imeḥbas n tikta i yettwacudden agguren d wagguren di leḥbas, ɣef izerfan d tugdut di tmurt n Lezzayer.

Tasekla s lmizan-is. Yiwen uneɣmas/umesjernan isteqsa Mammeri di yiwet tdiwennit, inna-yas (2) :

– Tettaru kra n wungal amaynut tallit-a ?

Irra-yas Mouloud Mammeri,

– Ad d-ittlal iman-is (s leḥder kan, am tlalit n umdan).

Aumer U Lamara

Timerna / Notes.

1) Taqsiṭ n uyaziḍ bu wacciwen di ssuq : isbedd yiwen aqiḍun di tnemmast n ssuq, icudd ayaziḍ di teɣmert n uqidun-nni, syin ittẓeggi s ṭṭelq n taɣect-is :

– « Ayyaw ad teẓrem ayaziḍ bu waccinwen ! Ayyaw ay imsewwqen ! ».

Imir kan guggin-d, derren yemsewwqen-nni zdat uqiḍun ; win ifkan aṣurdi, ad ikcem si tebburt n uqiḍun, ad iẓer ayaziḍ icudd, am iyuzaḍ akk n tmurt, ad iffeɣ si tebburt-nniḍen, ad iruḥ akkin, ad issusem.

Akken armi ttwakellxen akk yemsewwqen-nni.

2)  « Je laisse s’en écrire un », réponse de Mouloud Mammeri à un journaliste qui lui demandait s’il était en train d’écrire un nouveau roman.

LAISSEZ UN COMMENTAIRE

S'il vous plaît entrez votre commentaire!
S'il vous plaît entrez votre nom ici