18.5 C
Alger
samedi 17 mai 2025
AccueilMise en avantBilinguisme di tmurt n Lezzayer, anwa deg-sen ?

Bilinguisme di tmurt n Lezzayer, anwa deg-sen ?

Date:

Dans la même catégorie

Visa obligatoire pour les diplomates algériens en France

Nouvelle étape dans la "riposte graduée" de la France...

Sommet arabe sur Gaza ou la faillite morale du monde arabe

Alors que les bombes continuent de pleuvoir sur Gaza...

Non ! Boualem Sansal ne doit pas mourir en prison !

Six mois de détention, et certains évoquent déjà l’innommable...
spot_imgspot_img
- Advertisement -

Tasertit n tutlayin di tmurt n Lezzayer ur d-teffiɣ si tḥila n tsertit si 1962.

Asekcem s udebbuz n taɛrabt lfusḥa, tukksa n tmaziɣt akked uǧewwez s tefransist, kerfen tagecrirt i tmurt. Ass-a yugar tiɣersi tafawet.

Ass-a, teqqim tmurt n Lezzayer d tagujilt n tutlayin-is. Ar melmi ?

Ilmend deg ad ibeddel ubrid, ad d-tuɣal tsertit n tmurt ɣer ubrid (d yiwet tuttra n Tefsut Imaziɣen n 1980), taggara d aserwet amaynut i d-yernan s usekcem n teglizit deg uɣerbaz. « D taɣennant akessar  ! »

Mačči d Izzayriyen i iḥekmen di tmurt n Lezzayer ?

Anwa ur nesli i wawal iteddun ass-a di tmurt-nneɣ : « leflani, bilingue arabe-français ! ».

D asekkak i d-ibnan si tsertit n tmurt. Amek izmer ad yili yiwen ‘’bilingue’’ s snat tutalyin ur nelli d tutlayin n tyemmat di tmurt-is ?

Tidet, snat tutlayin iteddun ass-a di tmurt, taɛrabt lfusḥa tin ur issemras yiwen di tudert-is, akked tefransist, ur llint d tutlayin n tyemmat n yal Azzayri.

Snat tutlayin n tyemmat i yellan di tmurt n Lezzayer akked Tefrikt Ugafa : tamaziɣt akked darǧa / darija (1) (2).

Ass-a i snat ttwakksent seg unnar n uɣerbaz akked tadbelt/administration : tamaziɣt gan-as adaynin s tsertit n ‘’facultatif’’, darija ffren-tt ddaw tutlayt taɛrabt lfusḥa, zun d yir imɣi n taɛrabt, akken ad tenger.

Imeẓyanen ikecmen ɣer uɣerbaz, zun d iminigen di tmurt-nsen !

I tsertit tamaynut n uɣerbaz di tmurt n Lezzayer (akked Tmazɣa).

Mačči d asderbez n teglizit ara yefrun tamsalt n tutlayin di tmurt n Lezzayer, mačči daɣ d asuffeɣ n tefransist berra n unnar, neɣ d asekcem azekka n trusit ara yesseḥlun aɣerbaz n tmurt.

Yiwen ubrid i yellan : d arekkel n tutlayin n tmurt : tamaziɣt akked tutlayt darija. D win kan akken ad lemden imeẓyanen tutlayin-nsen, ad gmen d iɣermanen / citoyens n tmurt, mačci d irbiben di tmurt-nsen.

D tasertit-nni tamaynut ara d-islalen ‘’Izzayriyen bilingue’’ n tidet, wid ara yissinen snat tutalyin-nsen, tamaziɣt akked darija, seg yixef ar yixef n tmurt.

D win kan i d abrid akken ad tezdi tmurt d yiwet, s yidles-is, s tutlayin-is. D arekkel n ‘’l’unité nationale’’ n tidet n bilinguisme positif, mačči d tin n usekkak n wagmuḍ n igelliden n pétrole.

Abrid i tsertit tadelsant tamaynut illa ɣas issawen nkud llan imeɣnasen n taɛrabt-tinneslemt deg udabu n yal tamurt n Tamazɣa, am Lezzayer, Tunes, Libya. Tamsalt n Merruk temgarad, acku agellid M6 ibedd ɣef tḥila n lmir n yinselmen ; d taɛrabt d tinneslemt i d taɛkkazt-is.

Abrid amaynut ad d-ildi seg uɣref mačči si tḥila n wid itteggimen system si 1962 ar ass-a.

Ɣas tamsalt n uẓar akked umezruy n tmurt tefra si tnekra n 1980, iqqim-d umecwar aneggaru i bennu n tsertit tamaynut akken Izzayriyen ad d-ilalen ad gmen deg yidles akked tutlayin n tmurt-nsen, ad kkren d Izzayriyen mačči d irbiben di tmurt-nsen.

D win i d bilinguisme n tidet.

Aumer U Lamara

Timerna / Notes :

  1. Darǧa / darija neɣ maɣribi / tamaɣribit : d tutlayt s yiman-is, ur telli d taɛrabt. Tlul-d di Tamazɣa si temlilit n tmaziɣt, taɛrabt, akked uẓar n tutlayt taqanant / punique, i yellan tedder di Carthage. Taqanant tusa-d seg uleqqem n tefniqit/phénicien akked tmaziɣt, di dewla n Carthage, si lqern wis 10 send Aâisa armi d 146 send Aâisa, mi thudd Carthage s ufus n Ruman akked Inumiden (Makawsen illa d agellid).
  2. Abdou Elimam (1949 – 2023), d amussnaw n tutlayin, linguiste, professeur di tesdawit n Wehran. Yura idlisen ɣef temsalt n tutlayin di tmurt-nneɣ : « Le maghribi, langue trois fois millénaire », éditions ANEP, 1997 ; « Après tamazight, la darija (le maghribi), éditions Frants Fanon, 2020.

Dernières actualités

spot_img

1 COMMENTAIRE

LAISSEZ UN COMMENTAIRE

S'il vous plaît entrez votre commentaire!
S'il vous plaît entrez votre nom ici